انارک نیوز - سازه ای که در گویش بومی کیلَک (کِلَک) نامیده‌می‌شود، همان اجاق یا آتشدان است که کاربرد باستانی آن چندان روشن نیست، ولی در چند سدۀ گذشته این کیلک‌ها، که در باراندازهای کاروانیان پیرامون آبادی ساخته‌شده‌اند دو کاربرد داشته‌است.یکی این که در شب‌هایی که کاروانیان نمی‌توانستند با نگاه به ستارگان راه آبادی را بیابند، با افروختن آتش یا روشن کردن چراغ بر فراز آن همچون فانوس دریایی که در دریا راهنمای دریانوردان به کناره است در بیابان راهنمای کاروان‌ها به آبادی بوده‌است. دیگر این که کاروانیانی که شب‌ها پیـرامون آن بار می‌انداخته‌اند با افروختن آتش یا چراغ بر بالای آن میدانگاه بارانداز را برای شب ماندن و دادوستد شبانه روشن می‌ساخته‌اند.
این سازه که در نخستین سالهای دهۀ 1350 خورشیدی ویران شده و از میان رفته‌بود در بهار سال 1403 خورشیدی با هـزینه و همکاری شهرداری انارک، ادارۀ میراث فرهنگی و چندتن از نیکوکاران انارکی به دست استاد رضا سلیمی افغانی به سرپرستی خودانگیخته و افتخاری احمد سعیدی انارکی بازسازی شد.
10 خرداد 1403
کیلک آشیرگه
با عرض سلام و ادب خدمت دوستان و همشهریان گرامی . چند مورد دیدم که عزیزان تصاویر دو (کیلک اشیرگه) که در انارک وجود دارد را گذاشته و معانی مختلفی برای نام آن ذکر کرده اند. تا آنجایی که من به یاد دارم این بناها در انارک سه واحد بودند که سومی آن در محل فلکه مرکزی تقریبا جایی که حوض و آبنما و فواره هست وجود داشت که الان تندیس یااباعبدالله الحسین هم نصب گردیده است. این سه بنا تا جایی که روی آن از سالهای قبل تحقیق نموده ام در زمان حضور زرتشتیان احداث شده است که متاسفانه یکی از این بناها جهت ایجاد میدان تخریب شده است. این محل ها در اصل آتشکده و جای افروختن آتش بوده است که در وسط آن محل خاصی به نام کیلک (اجاقی از خشت و گل و یا آجری وسنگی وگاه سفالی آن هم بود) وجود داشت . البته شکل ظاهری آن بیشتر شبیه آن بنایی بود که در قافلگاه وجود دارد که توسط خود اهالی بازسازی شده ولی آن دیگری که در محله پشت حصار است کاملا تغییر شکل داده شده است. ولی دلیل این نامگذاری را جویا نشده ام که به چه منظور این نام را در بر گرفته است اما در انارک این کلمه آتیشکده وآتیشگاه کم کم به آتیشگه، اتشگه و درنهایت به آشیرگه مبدل و مصطلح شده است.
این ها قبل از اسلام احداث می شده و ربطی به عاشورا که باعین هم نوشته می شود ندارد. درست است که یکی از اجاقها و دیگهای آش امام حسین (ع ) در کنار این کیلک قرار گرفته که آنهم به خاطر جای آن که مناسبتر بوده است. البته کیلک و اجاق آن کاملا بیرون، بزرگ وجداست. ولی بقیه ی کیلکهای آشیرگه، دیگی در کنار آن نبوده. در ضمن این کیلکهای آشیرگه محوطه استوانه ای است برجی شکل که اجاق یا همان کیلک در وسط روبروی درکوچکی که دارد قرار می گرفت به طوریکه باد و باران آتش راخاموش نکند و می بایست آتش آن پیوسته روشن باشد. این نور ازسوراخهای اطراف آن درشب دیده می شد که زیبا هم بود. درقسمت سقف گنبدی شکل آن در بالا وسط آن سوراخی جهت تهویه دود و هوا وجود داشت. قسمت بیرونی سقف هم دارای شیب تند بود که برف وباران باعث فرسایش آن نگردد.
لازم به ذکر است که این سه بنا در انارک کاملا از آجر وبا اشکال زیبائی ساخته شده بود. با گذشت سالیان سال ، مسلمانان در شبهای جمعه داخل آان آتش روشن می کنند بدین معنا که آتش علامت روشنایی وسلامتی است و بدی و بلاها را به آتش سپرده تا از وجودهمه دور شود. در این مورد زرتشتیان هم به همین عقیده آتش روشن می کرده اند و آنان آتش پرست نبوده اند.
بسیاری از مردم انارک بویژه زنان محل نذر می کردند و اعتقاد زیادی داشتند. به مرور زمان آتش تبدیل به چراغ پیه سوز و روغن سوز و سپس با چراغهای نفتی و بعد افروختن شمع واکنون که از لامپ استفاده می شود. البته کمتر کسانی امروزه دیگر به این امر فکر می کنند.
بیشترین اهمیت موضوع وجود آثار باستانی و قدیمی انارک وحفظ این آثار است ولی افسوس که بسیاری از این آثار تخریب شده و بسیارهم درحال از بین رفتن و فراموش شدن است . البته در سنوات قبل توسط میراث فرهنگی ترمیم و مقاوم سازی بسیاری بناها صورت گرفته ولی باز هم نیاز بیشتری در این امر است. ضمن تشکر از مسئولین محترم استان اصفهان ومسئولین محترم شهر انارک ، باز هم می خواهیم در این زمینه مساعدت نمایند چون کویر می تواند قطب مناسب برای توریست و گردشگری شود .چنانکه در منطقه کارهایی نیز صورت گرفته است. با تشکر
علی محمدی زاده انارکی 95/4/10
موزه مردم شناسی زرتشتیان خدایتان تندرستی دهاد، شادکامی دهاد، از نیرنگ اهرمن به دور داراد، از هر گزند نگاهداراد، زندگانی دراز دهاد، نیکفرجام کناد، بر جانتان اندوه منشیناد، چشمتان تیرگی مبیناد