انارک نیوز: حکیم شمس الدین محمد بن بهاءالدین حافظ شیرازی، شاعری است که به اندازه سایر حکیمان نامدار تاریخ ادب پارسی، صاحب مقام عالی حکمت و فاتح قله‌های بلند معرفت و کمال انسانی است.پس از گذشت هفت قرن از روزگار حیات مبارک حافظ؛ اوهمچنان زبان ناطق آفتاب و«لسان الشمس» در دولت بیدار زبان و فرهنگ ایران است.

از کران تا به کران؛ شعر او را چنان حشمتی است که در گرانش سحرانگیز و پر رونق ابیاتش، دلهای صاحبدلان فرزانه و ابنای رنج دیده در هر زمانه، همچون حکایت شمع و پروانه،مستانه در مدار آن سرگردان هستند.

سرود مجلست اکنون فلک به رقص آرد

که شعر حافظ شیرین سخن ترانه توست

حکیم در خانه ارباب بی مروّت دهر، مبتلا به دردهای کهن و تکرار شونده تاریخ تمدن انسانی است. استبداد، جنگ، بی عدالتی، فقر، جهل، تحجّر، تزویر و جامه ازرق؛ از جمله فروبستگی‌های کار جهان در دیده ژرف بینو نیک خواهاین مصلح شیرازی است.

او پیش از آنکه به عشق ورزیدن، شهره شهرها باشد، مشهور خوبان در کوی رندان عالم سوز است و هیچ منجّم را یارای شناختن کوکب بخت بلند و شدت جاذبه طالع اشعارمسیحایی و روح انگیزش نیست.

تو خود چه لعبتی ای شهسوار شیرین کار

که توسنی چو فلک، رام تازیانه تو است

در اندرون این مرد خسته دل اما ندای آزادی، فریاد و آرزوی رهایی از دیار محنت آبادو ضرورت حذر از این عروس هزار داماد است که با منادای شکافتن سقف افلاک و در انداختن طرحی نو بر خانه ارباب بی مروّت دهر و اجتماعات انسانی، منظوم گردیده.

حافظ حکیم است؛ زیرا جان مستور در شعر او یک روح تمام عیار سیاسی و آرمانی دارد که از فراز و فرودهای تاریخی و انقلاب زمانه، حافظه کهنه چرخ و اصول بی فتوت فلک را می خواند و تو را از وقایع تلخ و راستین جهان، آگاه می سازد.

ز انقلاب زمانه عجب مدار که چرخ

از این فسانه هزاران هزار دارد یاد

قدح به شرط ادب گیر زان که ترکیبش

ز کاسه سر جمشید و بهمن است و قباد

که آگه است که کاووس و کی کجا رفتند

که واقف است که چون رفت تخت جم بر باد

ز حسرت لب شیرین هنوز می‌بینم

که لاله می‌دمد از خون دیده فرهاد

مگر که لاله بدانست بی‌وفایی دهر

که تا بزاد و بشد جام می ز کف ننهاد

بیا بیا که زمانی ز می خراب شویم

مگر رسیم به گنجی در این خراب آباد

یأس حافظ امّا آمیخته با احساس است و احساس او آمیخته با امید به فرجامی روشن، برای فرداست. در مطمح نظر و بشارت کرشمه لطفش؛ انسان، بلند نظر و شاهبازی سدره نشین است که سزاواری نشیمن در مدینه ای فاضله چون سرای رضوان داردو چون نیک بنگری، از امعان نظر در اندیشه بلند و فلسفه واقعگرایانه نهفته در یکایک غزل‌های خواجه، شهادت و فریاد قدسیان سماوات به گوش جان می آید که دیوان او در بر دارنده همتی است که با نیروی انفاس سحرخیزان درمی آمیزد، بدرقه راه می گردد و تو را به رهایی از بند غم ایّام، رجای واثق می بخشد.

رسید مژده که ایام غم نخواهد ماند

چنان نماند چنین نیز هم نخواهد ماند

کتیبه قرن یازدهم هجری به خط محمد حسن کشمیری

این دیباچه موجز امّا آغازی است بر تصحیح تازه‌ای از دیوان خواجه حافظ شیرازی که همراستا با تصحیح دیوان اشعار شاعر بزرگ و گمنام معاصر او«مولانا درویش ناصر بخارایی» به تدریج توسط نگارنده حقیر این سطور به صورت روزمره در حال انجام است.

بحمد الله و المنه، از آنجا که از دیوان قضا، سعادت یافتن دیوان‌های بسیار کهن و نزدیک به زمان حیات شاعران فوق الذکر را یافته ام و به زودی با پایمردی و مساعی جمیله جوانمردان فرهیخته و نگهبانان میراث مکتوب میهنم؛ نسخ خطی مکتوم و منابع دسته اوّل تازه‌ای که بر جای مانده از گاه باستان است را نیز به سایر منابع ارزشمند قبلی، علاوه می کنم.

لذا عزم آن دارم تا به شکرانه این موهبت، پیش از نشر نهایی و کامل دواوین این هر دو شاعر فوق، تدریجاً بخش‌هایی از نتایج کار پر مشقت خویش را در مجله شریف اطلاعات هفتگی به زینت طبع، آراسته گردانم و به وجهی مستمر؛ هر ماهه مطالب، اشعار و نکاتی ارزنده از آن را که در بر دارنده مطالب تر و تازه و حواشی جذاب تاریخی، فرهنگی و ادبی است، به خوانندگان فرهیخته تقدیم

نمایم.

در خصوص آثار مقدّم و مشهوری چون تصحیح ارزشمند دیوان حافظ که توسط علامه میرزا محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی به انجام رسیده و پس از گذشت

دهه‌های مدید،هنوز هم در زمره دیوان‌های کثیرالانتشار ادبی به شمار می آید، بسیاری از بزرگان، از جمله شادروان استاد ملک الشعرای بهار در کنار ذکر محاسن به معایب اساسی آن نیز با نگاهی ژرف و تیز بین نظر کرده و به ضرورت ایجاد یک تصحیح جدید با رعایت اسلوب‌های علمی تأکید وافر فرموده اند.

استاد در مقاله ای با عنوان «شعر‌های دخیل در دیوان حافظ» که در شهریور ۱۳۲۳ در شماره دهم از «مجله آینده» تقریر کردند(همچنین صفحه ۲۸۷ مجلد اول کتاب بهار و ادب فارسی به کوشش محمد گلبن تهران ۱۳۵۳)، با بیان فضولی‌ها و دخالت‌های کاتبین در اشعار بزرگان، ایرادات و اشتباهاتی را در نسخه اساس مصححان مذکور گوشزد کرده اند و ضمن استدلال در باب اشتباه بودن برخی کتابت‌ها و ترجیحات علمای مصحح، می فرمایند:

«و نظیر این موارد[اشتباهات] در کتاب مذکور کم نیست و حق بود که در حواشی همان نسخه، استادان محترم در این ابواب اظهار نظر می فرمودند یا در پایان نسخه، تعلیقاتی دربار نسخه بدل‌ها علاوه می نمودند.»

بعدها مصححان و حافظ پژوهان بزرگ و نام آشنایی چون مرحوم دکتر پرویز ناتل خانلری، زنده یاد جلالی نایینی و دکتر نذیر احمد و در سالیان اخیر استاد بها الدین خرمشاهی، مبادرت به انجام توصیه زنده یاد ملک الشعرای بهار کردند، ولی کتب این بزرگان همچنان دارای نواقص، اشتباهات و رسوخ ابیات و غزلیّاتی از سایر شعرای معاصر یا متقدّم بر حافظ شیرازی است.

تسلط نگارنده این سطور به احوال شاعران بزرگ قرن هشتم هجری همچون خواجه سلمان ساوجی و مولانا ناصر بخارایی و تأثیر و ثأثرات متقابل فراوان معنوی ایشان بر یکدیگر، همچنین کشف اتفاقی نسخ خطی کهن و مغفول از دیوان حافظ در زمان جستجو برای یافتن دیوان ناصر در یکی از کتابخانه‌های قدیمی که به دلیل غفلت از سنه کتابت آن، تاکنون مورد تصحیح و توجه قرار نگرفته است؛مرا برا آن داشت تا با نیّت خدمت به ساحت مقدس زبان و فرهنگ سرزمین نیاکانم، به جای یک نشستن و رکود باطل، به راه عشق رفته وبه قدر وسع در این طریق همایون بکوشم.

لازم به ذکر است که این نگارنده حقیر، خود به نیکی بر بضاعت مزجات خویش واقف است و با وجود دانستن صنعت نخل بندی، آیین کاربست آن را در بوستان و عرصه جولانگاه سیمرغ نمی داند. اما به اعتماد سعت اخلاق بزرگان و صاحبدلان، نخستین نامه از این دفتر را که اختصاص به تصحیح غزل مشهورخواجه حافظ با مطلع «دل می رود ز دستم صاحبدلان خدا را» به روزنامه اطلاعات ارمغان داشته و امید به قبول آن در مطمح نظر پر شرف مخاطبان فرهیخته آن دارد.

صرف نظر از تصحیح به عمل آمده از این شعر که با بررسی دقیق و تطبیق پنج نسخه اصیل بسیار نزدیک به زمان حیات شاعر و مربوط به نیمه اول قرن نهم هجری،به عنوان نسخ اساس به انجام رسیده و در کنار آن به عنوان منابع دست دوم، بیش از بیست و پنج جلد نسخه خطی مؤخر مکتوب در قرون بعد و همچنین دیوان‌های چاپ سنگی نسبتاً قدیمی و مطبوعه در شهرهای دهلی، مسکو و قاهره در کار تصحیح، مورد بهره قرار گرفته اند و توضیحات خاص هر بیت در تصحیح غزل با در نظر داشتن جمیع منابع مذکور، در ذیل آن ذکر گردیده است، ولی به دلیل فقدان منابع تاریخی مستند و اطلاعات پراکنده و نامنسجم موجود در تذکره‌ها از احوال حافظ،در خصوص شأن و پس زمینه دقیق تاریخی سرایش این شعر، بین شارحان و حافظ پژوهان جدید و قدیم اتفاق نظر وجود ندارد.

برخی آن را مربوط به دوران قبل از فتح شیراز توسط شاه شجاع در ذیقعده ۷۶۷ هجری و زمان استیلای حاکم ستمگر و خونریز شاه محمود می دانند و برخی، کشتی شکسته شیراز را مربوط به دوران طوفان قهر و ستم امیرمبارزالدین محمد بن مظفر پنداشته اند. هر چند نمی توان به ضرس قاطع هر یک از این دیدگاه‌ها را تأیید و مخاطبین خاص ابیات آن را تعیین کرد، امّا پوشیده نخواهد بود که این غزل دارای یک پیام مستور سیاسی در دوران اختناق و حزن و نومیدی عمیق اجتماعی است و «یار آشنای حافظ » که به واسطه برخاستن باد شرطه، دل در گرو دیدار مجدد او دارد؛ملکی مهجورو دور افتاده به جز حاکم جبّار و مسلط وقت در شیراز است.

حاجت به ذکر نیست که این غزل، در زمره معروف‌ترین اشعار پر آوازه زبان پارسی است که کمتر کسی در میان ما از گذشته‌های دور تا به امروز آن را نخوانده و چند بیتی از آن را به خاطر نسپرده است. اهمیّت این غزل در فرهنگ سرزمین‌های فارس زبان تا آنجا است که بزرگترین هنرمندان ایرانی و تاجیک چون اساتید محمد رضا شجریان، شهرام ناظری، قربان علی اف و غیره، آن را در ترانه‌های بسیار شور انگیز به پرده تصنیف کشیده اند.

با این وصف، ابتدا تصحیح تازه ای را که توسط این حقیر به انجام رسیده است منعکس و سپس اشارتی تاریخی به دیدگاه‌های شاعران و ادبیان گمنامی می‌نمایم که در خصوص این غزل و کیفیت بیت دوم آن مشاعره‌ای خوش و شیوا داشته اند.

نسخه خطی نفیس زرنگار قرن دوازده،موزه متروپلیتان نیویورک.

غزل

دل می‌رود ز دستم صاحبدلان خدا را

دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا ۱

کشتی شکستگانیم، ای باد شرطه برخیز

باشد که بازبینیم آن یار آشنا را ۲

ده روزه مهر گردون افسانه است و افسون

نیکی به جای یاران فرصت شمار یارا ۳

در حلقه گل و مُل خوش خواند دوش بلبل

هات الصبوح هَیُّوا یا ایها السکارا ۴

آیینه سکندر جام می است بنگر

تا بر تو عرضه دارد احوال ملک دارا ۵

ای صاحب کرامت شکرانه سلامت

روزی تفقدی کن درویش بی نوا را

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است

با دوستان تلطّف با دشمنان مدارا ۶

در کوی نیک نامی ما را گذر ندادند

گر تو نمی‌پسندی تغییر کن قضا را ۷

آن تلخ وش که صوفی ام الخبائثش خواند

اشهی لنا و احلی من قبله العذارا ۸

هنگام تنگدستی در عیش کوش و مستی

کاین کیمیای هستی قارون کند گدا را ۹

سرکش مشو که چون شمع از غیرتت بسوزد

دلبر که در کف او موم است سنگ خارا ۱۰

خوبان پارسی گو بخشندگان عمرند

ساقی بده بشارت پیران پارسا را ۱۱

حافظ به خود نپوشید این خرقه می آلود

ای شیخ پاکدامن معذور دار ما را ۱۲

الف- توضیحات کلی :

نکته اول:

ترتیب و توالی ابیات این غزل منطبق با نسخه مجلس ششم بوده و نسخ کهن و اساس درجه اول مصحح، میشیگان اول، آلمان چهاردهم، مجالس دوم، پنجم و ششم هستند و سایر منابع، درجه دوم و تکمیلی به شمار می آیند. به عبارت دیگر صورت و ترتیب ابیات از کتابت نسخ اساس خارج نخواهد بود امّا سایر روایات متفاوت و مهم مندرج در سایر منابع درجه اول و دوم در بخش درپانویس اختصاصی هر بیت جهت قضاوت خوانندگان گرامی ذکر می گردد.

نکته دوم:

در برخی از منابع دست دوم و متأخر، بیت ذیل مشاهده گردید که به دلیل عدم وجود آن در نسخ اساس و متقدّم، از ورود آن به غزل اجتناب گردید:

گر مطرب حریفان این پارسی بخواند

در رقص و حالت آرد پیران پارسا را*

*- نسخه دهلی : «پیران با صفا را» است. مجلس اول: «در وجد و حالت آرد پیران پارسا را» است و سپهسالار شیرازی، فرانسه چهارم، موزه دوم، لندن اول و دوم و حاشیه آلمان چهاردهم: «دررقص و حالت آرد پیران پارسا را » کتابت گردیده.

نکته سوم:

سعدی ـ علیه رحمه ـ نیز با همین وزن و قافیه؛ غزلی دارد که بی شک استقبال یا عنایت به آن در مطمح نظر خواجه حافظ قرار داشته است. مطلع و چند بیت دیگر این غزل به شرح ذیل است و علاقه مندان می‌توانند صورت کامل آن را در کلیات شیخ اجل مطالعه نمایند:

مشتاقی و صبوری از حد گذشت ما را

گر تو شکیب داری طاقت نماند ما را

حال نیازمندی در وصف می‌نیاید

آن گه که بازگردی گوییم ماجرا را

یارب تو آشنا را مهلت ده و سلامت

چندانکه باز بیند، دیدار آشنا را …

نکته چهارم:

در آغاز دیوان خطی حافظ به شماره ۱۹۹ در کتابخانه شریف مدرسه سپهسالار تهران که در سنه ۹۱۷ هجری قمری توسط کاتبی به نام «اوحدی شیرازی» استنساخ گردیده و به عنوان منبع فرعی و درجه دوم تحت عنوان «سپهسالار شیرازی» در تصحیح جاری مورد بهره قرار دارد، مشاعره ای استدلالی در باب روایت «کشتی نسشتگان یا کشتی شکستگان» در نسخ حافظ به چشم

می خورد.

این مطلب در قالب پرسش منظوم فردی ادیب به نام تائبی شاعر و ادیبی دیگربه نام نثاری،با خطی متفاوت از دستخط کاتب دیوان که احتمالاً توسط مالک آن با وجهی خوش و خوانا نوشته شده است، در این کتاب جلب توجه می نماید. در اینجا پوشیده نخواهد بود که نگارنده ابیات، سراینده آنها نبوده و آنها را از نسخه ای دیگر بر روی کتاب خود، تقریر کرده است. زیرا در ذیل بیت آخر، او نام خود و زمان متأخر نوشتن این ابیات الحاقی را بدین وجه امضا کرده است:«الخط باقی و العمر فانی.حَرَّرَه الحاج مصطفی فی سنه ۱۱۹۷ غزه» ( حرف «د»،چهارمین حرف ابجد است و در اینجا احتمالاً به معنی ماه چهارم قمری یعنی ربیع الثانی است.)

مانند اکثر نسخ خطی، در سایر حواشی این ورق نیز افرادی دیگر در تواریخ و با خطوطی متفاوت مطالبی را نوشته و بر آن اسامی خویش را مهر کرده اند. در عین حال؛گزارش‌های نامستندی مبنی بر مشاهده این مشاعره در نسخ خطی دیگری نیز بر اینجانب کشف گردیده است. همچنین برخی این پرسش و پاسخ را منسوب به ناصرالدین شاه دانسته اند که بی شک وجود نسخهخطی سپهسالار ، خط بطلانی بر این داعیه به شمار می آید. زیرا تاریخ نوشتن ابیات الحاقی مذکور در آغاز آن، بر زمان تولد ناصرالدین شاه در ۱۲۴۷ قمری، تقدّمی پنجاه ساله دارد.

به همین ترتیب در کتاب «قواعد العرفاء و آداب الشعراء» تألیف نظام الدین تِرینی قندهاری پوشنجی که در سنه ۱۱۲۱ تألیف شده و امروزه نسخه تصحیح شده آن از انتشارات دانشگاه تهران قابل خریداری است. نویسنده حکایت موهومی را در خصوص غزل مورد بحث حافظ مطرح کرده که گویا مولانا عبد الرحمان جامی، شاعر وعارف بزرگ قرن نهم هجری، در باب اینکه در شعر خواجه حافظ کشتی شکستگان صحیح است یا کشتی نشستگان؛ از «روح حکیم سنایی» در عوالم غیبی و عرفانی پرسش کرده و به روح مذکورگفته است: «این چه معنی دارد که بعضی در عوضِ«شکستگانیم»،«نشستگانیم» می خوانند.

قول کیان اقرب اند(یعنی گفته چه افرادی به صحت نزدیک تر است، وجه آن را بفرمایید تا مفهوم گردد.) مطلع بیت مربوطه نیز که با بیت نخست نسخه سپهسالار شیرازی تفاوت‌هایی مختصر دارد، بدین وجه است : «پیک صبا به یک ره بر شهر او گذر کن…. بر حضرت سنایی از من رسان دعا را….».

در پاسخ به پرسش جامی؛ روح سنایی ابیات مورد بحث ما را با مطلع: «آمد نسیم لطفی از سوی دوست ما را…» به حضرت جامی ابراز می کند. در بطلان این حکایت؛ فارغ از جنبه‌های متافیزیکی و غیر قابل اثبات آن باید گفت که ابیات مربوطه کاملاً مبتنی بر یک تحلیل منطقی و مادی است و بر اصول فصاحت و بلاغت، منطق عقلی و احتمال استوار است،نه بر یک دانش بی‌حد و مرز و خارق العاده روحی. یعنی اگر کسی این حکایت را صحیح بپندارد؛ می بایست از روح حکیم سنایی، انتظار ارایه یک پاسخ منجز و قطعی داشته باشد، نه یک جواب احتمالی و ظنی.

در عین حال از این روایت خیالی هیچ اثری در کلیّات آثار و احوال عبدالرحمان جامی دیده نمی شود. با این وصف، احتمال اصالت روایت مندرج در نسخه شماره ۱۹۹کتابخانه سپهسالار، چیزی نزدیک به یقین است. پرسش کننده که تائبی خوش خصال نام دارد، سؤال خود را از «حضرت نثاری صاحب کمال» درباره شعر حافظ جویا می شود. از فصاحت و بلاغت مشهود در ابیّات پوشیده نخواهد بود که هر دو نفر،دوستانی دانشمند، فرهیخته و ادیب بوده اند که در کمال تأسف، جستجوی نگارنده این سطور در زمینه یافتن هویّت پرسشگر (تائبی) تا کنون بی نتیجه مانده ولی به تحقیق، سراینده ابیات مربوط به پاسخ، کسی نیست جز «نثاری تونی» متوفی به سال ۹۶۸ هجری که از ادیبان و شاعران مشهور قرن دهم خراسان بوده است.

در تذکره معتبر عرفات العاشقین وعرصات العارفین (نشر میراث مکتوب صفحه ۴۴۰۵ حرف نون متأخرین)که نویسنده آن، شاعر و ادیب عصر صفوی، تقی الدین محمد اوحدی حسینی دقاقی بلیانی (۹۷۳-۱۰۴۰ هجری قمری) است؛ درباره نثاری تونی آمده است که او «نثارگوهرپاش طریق ذوفنونی نثاری تونی، از شعرای مقرّرِ مشهِر زمان بوده، به فضیلت و کمال موصوف و به اخلاق حمیده معروف ». اهمیّت این سؤال و جواب اما در آن است که اثبات می کند حافظ پژوهی و تعمّق در ابیات و اشعار حافظ، از قرون کهن گذشته رواج داشته و نثاری تونی در سالهای قبل از ۹۶۸ هجری ـ یعنی حدود یکصد و پنجاه سال بعد از رحلت حافظ ـ در باب شعر خواجه اظهار نظر و استدلال کرده و در نهایت با درک پیچیدگی‌های رندانه مستور در کلام شمس الدین محمد شیرازی، به دلیل اینکه شخصیّت اشعار حافظ را چون ساز نی، دارای مفر می بیند، یعنی با گرفتن هر روزنه آن که محل فرار هواست، صدا و نوایی تازه از آن خارج می شود؛ با بی بضاعت دانستن اندیشه اش در بیت آخر، خود را در قرار دادن معنای منجّز و قاطع بر شعر حافظ صالح ندانسته است.

لازم به ذکر است که مرحوم دکتر قاسم غنی نیز نسخه خطی فوق الذکر در مدرسه سپهسالار را رؤیت و در صفحه ۲۴ کتاب «یادداشت درحواشی دیوان حافظ»، شعر نثاری تونی در این کتاب را منعکس فرموده اند که این خود بر اعتبار دلایل ما می افزاید. در پایان شرح کامل این مشاعره و سپس توضیحات اختصاصی ابیات تقدیم می گردد.

صفحه نخست نسخه قرن ۱۰ مدرسه سپهسالار

سؤال تائبی

پیک شمال یک ره در شهر تون گذرکن

وز حضــــرت نثـاری از من رسـان دعـا را

بعد از دعا بگویش کین بیت خواجه حافظ

هرچند نیست مشـکل، مشـکل شدست ما را

کشتی شکســــته‌هائیم ای باد شرطه برخــیز

شاید که باز بینیم دیدار آشــــــــــــنا را

بعضی شکسته خوانند برخی نشـسته گویند

هـرکس کنــد دلیـــلی، اثبــات مـدعـــــا را

قول صواب ازین دو، برگوی تا کدام است

تا مــدعــی نپـوید دیــــگــر ره خطــــا را

جواب حضرت نثاری به تائبی

آمد نســــــیم صبحی ازتائبی به یـاران

در گلشــن محبـّت گلهــــــا شــکــفت یارا

در بیت خواجه حافظ تفتیش کرده بودند

کشتی نشسته‌ها را کشتی شکسته‌ها را

کشتی نشسته خواندن از لطف نظم دوراست

هــرچنــد هســت معنی فی الجمـله این ادا را

لیکــن شــکســـته باید تا یار دور افتد

وانگــــاه باز جــویـــد دیدار آشنا را

یعنی شکسته جسم است، از روح دور مانده

وز نفخ صــــــــور جستن، آمرزه شد صفا را

از اهل معرفت هم قول صحیح دارم

کشتی شکسته خواندن این نظم دلگشا را

جایی که خواجه خود هم دارد چو نِی مفرّر

معنی قرار دادن خدمت نیست این گدا را

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پی نویس ابیات :

۱-مجالس کهن دوم، پنجم و ششم: “دردا که درد پنهان” است. میشیگان اول، آلمان پنجم و چهاردهم، سپهسالار و مجالس سوم وشیرازی، موزه اول، قاهره، مسکو، دهلی، پرینستون، فرانسه اول و چهارم: ” دردا که راز پنهان “.

۲-صورت مبدأ از مجالس دوم، پنجم و ششم ،میشیگان و بلگراد است.مصرع نخست در آلمان پنجم، سپهسالار شیراز، موزه اول، قاهره، مسکو، دهلی: ” کشتی نشستگانیم ” و در مجلس شیرازی، آلمان چهاردهم و پرینستون، فرانسه اول: «کشتی نشسته ایم» و میشگان پنجم: «کشتی شکسته ایم» می باشد. در نسخه مسکو: «کشتی شکستگانیم ای باد شوق برخیز» به طبع سنگی رسیده است. مصرع دوم در آلمان پنجم و مجالس شیراز و سوم وسپهسالار شیرازی، دهلی، پرینستون:، فرانسه اول «دیدار آشنا را »است.همچنین مصرع دوم در آلمان چهاردهم و موزه اول، قاهره، مسکو، میشیگان پنجم، فرانسه چهارم: «آن یار آشنا را »است.

۳-مجالس اول و دوم و سوم ، فرانسه اول و چهارم: «ده روزه مهر گردون افسانه ای است افسون ». صورت مبدا از میشیگان اول، مجلس ششم و سپهسالار و مجلس شیرازی،آلمان چهاردهم، موزه اول، قاهره است.

۴-صورت مبدأ از مجلس کهن ششم، شرح سودی، آلمان پنجم و چهاردهم، فرانسه اول، میشیگان پنجم، پرینستون، لندن اول و دوم، موزه اول، مجالس اول و شیرازی، مسکو و دهلی و غیره است.«هات» که اصل آن «آت» امر از آتی بوده است و همزه به «ها» بدل شده است، به معنای «مرا بده، بمن ببخش» است.

هَیُّوا: حرف ندا برای مخاطب جمع است و به معنای«بیایید» است. ترجمه مصرع به پارسی چنین است: «به من می صبحگاهی بده، بیایید ای مخموران».

مجلس دوم، قاهره و کتب قزوینی و خانلری و سپهسالار شیرازی: “‌هات الصبوح هبّوا ” می باشد. که هُبّوا به معنای امری «بیدار شوید و بیاید» است.

دیوان احمد نذیر و جلالی نایینی:«هات الصبوح کأساً» تصحیح شده و خلخالی:«هات الصبوح هیّوا»است.

سپهسالار شیرازی:«فات الصبوح هبّوا» کتابت شده و آلمان چهاردهم نیز در هر دو وجه «هات» و «فات» که به معنای «فوت و از دست رفتن صبوح» می باشد، اشاره کرده اند.

میشیگان اول: «هات الصبوح حمرا» به معنای شراب سرخ صبحگاهی و مجلس پنجم:«هات الصبوح عفوا» کتابت شده است.

۵-مجلس ششم و مجالس اول، سوم و شیراز، میشیگان اول، پرینستون، موزه اول، فرانسه اول و چهارم،لندن اول، مسکو و دهلی: «جام جم است بنگر». صورت مبدأ از آلمان پنجم و چهاردهم، میششیگان پنجم، مجالس کهن دوم و پنجم،سپهسالار شیرازی، بلگراد و قاهره است. در موزه دوم: «جام خُمی است و بنگر»،به نظر می رسد که مرحوم خلخالی نیز در پانویس دیوان خود به «جام خُم» اشارت کرده اند.

۶-آلمان پنجم، مجلس و سپهسالار شیراز ، فرانسه اول و چهارم، پرینستون، مجالس اول و سوم، مسکو، موزه دوم، دهلی: «با دوستان مروّت»است. میشیگان اول و مجلس دوم: «با دوستان تعطّف» به معنای عطوفت کردن، کتابت شده است. لندن اول و میشیگان پنجم در مصرع نخست: «آرایش دو گیتی» و در مصرع دوم: «با دوستان مروّت»کتابت شده اند. صورت مبدأ پانویس از نسخ بلگراد و مجالس کهن دوم، پنجم، ششم،موزه اول، قاهره، ملبورن است.

۷-میشیگان اول و آلمان دوم: «ور تو نمی پسندی» است. میشیگان پنجم و مجلس اول، مسکو:«تغییر ده قضا را» کتابت شده اند. صورت مبدأ بیت ازمجالس دوم، پنجم، ششم و سایر نسخ معتبر باقی مانده در منابع ما است.

۸- این بیت در میشیگان اول کتابت نشده است. آلمان چهاردهم:«اشهی لنا و احلی یا ایها العذارا»است. نسخ میشیگان پنجم، پرینستون، فرانسه چهارم،ملبورن، دهلی، موزه دوم، مجالس اول، پنجم، شیراز: «اهلی» به معنای خوش آمد و دل پذیر است. صورت مبدأ ازمجالس دوم، سوم و ششم، سپهسالار شیراز،فرانسه اول، موزه اول، قاهره، لندن اول،مسکو، بلگراد و آلمان دوم، معنی بیت این است آن شراب تلخ که در حدیثی؛ مادر پلیدی‌ها خوانده شده برای ما خوشگوارتر و شیرین تر از بوسه دوشیزگان است.«احلی» به معنای حلاوت و شیرینی است. اگر روایت «اهلی» در سایر نسخ نیز صحیح باشد تفاوت چندانی در معنای مصرع ایجاد نمی شود و اهلی نیز معنی خوش آمد و دلپذیر دارد.

۹-تمامی نسخ منبع در این بیت صورت یکسان دارند. تنها میشیگان اول در مصرع دوم: «در باده پیچ و مستی» کتابت شده است.

۱۰- این بیت در مجلس ششم کتابت نشده است. صورت مبدأ از نسخ کهن مجلس دوم، پنجم و میشیگان اول و سایر منابع می باشد.

۱۱- میشیگان اول و سپه سالار شیراز، دهلی:«ترکان پارسی گو» و لندن اول: «ترکان فارسی گو»کتابت شده است. آلمان چهاردهم:«خوبان فارسی گو بخشندگان عمرند» و موزه اول: «ترکان فارسی گو بخشندگان روح اند» است.

در مصرع دوم؛ آلمان پنجم، مجلس سوم و شیراز، دهلی، بلگراد و آلمان دوم و چهاردهم و موزه‌های اول و دوم: «ساقی بشارتی ده پیران پارسا را». سپهسالار شیرازی و موزه اول، قاهره در مصرع دوم: «ساقی بشارتی ده رندان پارسا را». تصحیح قزوینی نیز «رندان پارس»است. صورت مبدأ پانویس از مجالس دوم، پنجم و ششم، پرینستون، فرانسه چهارم است و تصحیح خلخالی و خانلری است و نسخه احمد نذیر و جلالی نایینی نیز بدین وجه تصحیح شده است.

۱۲- میشیگان اول:«ای پیر پاک دامن».
(روزنامه اطلاعات / سعید کافی انارکی / جمعه ۷ دی ۱۳۹۷)

انارک نیوز: در این هفته از اول دی ماه تا امروز ششم، خبرهایی از انارک داشتیم که تا بحال ننوشته ایم و در زیر می آید. 
- اولین بارش برف در اولین روز زمستان را در گردنه زنجیرگاه شاهد بودیم. انشاا... امسال شاهد بهارسالی باشیم. 
- افتخار آفرینی یکی از دختران شهر انارک در مسابقات استانی او−اسپرت به میزبانی استان اصفهان را داشتیم. تبریک و تهنیت خدمت خانم معصومه‌ فرجی و خانواده محترم ایشان با آرزوی موفقیت بیشتر در دروس و ورزش را برایش از درگاه پروردگار مهربان خواهانیم. مقام دوم تیمی استان نصیب این ورزشکار گرامی گردید.
- نصب سیستم گرمایشی سالن ورزشی انارک را داشتیم و از این پس امید می رود سرما باعث ورزش نکردن نگردد.
- مراسم گرامیداشت حماسه ۹ دی در مسجد چهارده معصوم انارک برگزار شد که سخنران آن سرهنگ پاسدار ماشالله ملابابایی بود.
- عملیات لایروبی و مرمت قنات دره انجیر انارک توسط شرکت آب و فاضلاب انارک صورت گرفت.
- بازدید مهندس تاجمیری بخشدار انارک از شرکت تعاونی روستایی شهر انارک و بررسی مسائل و مشکلات انجام گرفت. در این بازدید که با حضور رییس شرکت تعاونی روستایی استان اصفهان انجام شد، روندتنظیم بازار و توزیع گوشت و مرغ منجمد دولتی توسط مدیرعامل تعاونی روستایی شهر انارک تشریح و تصمیمات و تمهیداتی در راستای توزیع عادلانه و کنترل بازار اتخاذ گردید.
- جلسه بررسی مسائل و مشکلات گازرسانی و نظام مهندسی ساختمانهای مسکونی مسکن مهر و 42 واحدی شهر انارک در محل سالن اجتماعات بخشداری برگزار گردید. این جلسه با حضور مهندس تاجمیری بخشدار انارک، مسئول بازرسی نظام مهندسی استان اصفهان، رییس و عضو شورای اسلامی شهر، بازرس ارشد نظام مهندسی استان اصفهان و نماینده شهرداری انارک برگزار شد.
مشکلات مربوط به گازرسانی و نظام مهندسی واحدهای مذکور بررسی و به منظور مرتفع نمودن مشکلات و رفع موانع تصمیماتی اتخاذ و به تصویب رسید. پیش از این جلسه از ساختمانهای مسکن مهر و 42 واحدی بازدید بعمل آمده بود.

انارک نیوز: شهید محمدحسین علوئی انارکی که دوسنانش او را به نام حمید می شاختند در سال ۱۳۴۰ در شهر انارک متولد گردید. 
تحصیلات خود را تا مقطع دیپلم در انارک گذراند، سپس تافرا رسیدن زمان اعزام به خدمت سربازی دریکی از معادن پیربکران اصفهان مشغول به کار گردید. 
در سال ۱۳۶۲ به خدمت مقدس سربازی اعزام  و پس از گذراندن دوره آموزشی در پادگان ۰۵ کرمان با توجه به اینکه میهن اسلامیمان درگیر جنگ ناجوانمردانه با عراق بود بلافاصله به منطقه جنگی گیلانغرب و باختران اعزام گردید.
پس از آن با توجه به شرایط بحرانی آن مقطع زمانی به منطقه جنگی سومار و در نهایت به نقطه صفر مرزی واقع در نفت شهر اعزام که در عملیات های مختلف با دشمن بعثی شرکت وعاقبت بر اثر برخورد ترکش خمپاره به ناحیه سر  در ۲۴ آذر ماه ۱۳۶۲ به درجه رفیع شهادت نائل گردید.
بعد از شناسایی و انتقال پیکر ایشان به پشت جبهه، 29 آذر ماه 62 در شهر انارک تشییع و در گلستان شهدای آن به خاک سپرده شد.
یادش گرامی و راهش مستدام باد.

انارک نیوز: حادثه ای که ممکن بود خطرساز شود
خاک کویر از حادثه دیگر در خط راه آهن زواره جلوگیری کرد.
به گزارش ایسنا، هنوز یک ماه از نجات جان مسافران قطار بندرعباس_تهران توسط احمد شهرابی ساربان فداکار شهرابی به دلیل واژگونی تریلر بر روی راه آهن شهر زواره اصفهان و فوت راننده و مصدومیت کمک راننده _ تهران نگذشته است که امروز بار دیگر در همان نقطه واژگونی نصف و نیمه تریلر دیگر که خاک های کویر به داد راننده رسیده بود و از واژگونی کامل آن جلوگیری کرده بود اتفاق افتاد و درست چند سانتیمتر به ریل راه آهن خاک های کویر زواره از افتادن و واژگونی تریلر روی خط راه آهن و ایجاد حادثه ناگوار دیگر برای مسافران قطار در این مسیر جلوگیری کرد.
محمود حبیب پور یکی از کارکنان راه آهن زواره با اعلام این خبر به خبرنگار ایسنا گفت: این اتفاق درست در همان نقطه ای که یک ماه پیش رخ داد و اقای شهرابی با اطلاع دادن به مسوولان از وقوع حادثه ای بزرگ جلوگیری کرد اتفاق افتاد ولی به خیر گذشت و تریلری درست در دو متری خط راه آهن متوقف شد.
وی علت ایجاد این گونه حوادث در این نقطه و امکانات ایجاد خطر برای قطارهای این مسیر را پیچ خطرناک و غیراستاندار جاده زواره _ انارک عنوان و خواستار رسیدگی مسوولان به این مساله شد.
(۲۹ آذر ۱۳۹۷ / ۱۵:۵۹ - کد خبر: 97092914855)

 آشنایی با هنر نقره سازی 
انارک نیوز: هنر نقره سازی هنری است که بر روی نقره، کار‌هایی مانند قلم زنی، چکش کاری و ... انجام می‌شود و با نقره انواع زیور آلات و ظروف را می‌سازند. این هنر در قزوین و اصفهان به وفور انجام می‌شود. 
ستاره | سرویس فرهنگ و هنر - پس از طلا یکی از فلزات با ارزش و پرکاربرد نقره است که با آن علاوه بر زیورآلات ظروف و اشیاء تزئینی می‌سازند. برای آشنایی بیشتر با هنر نقره سازی و روش‌های ساخت آن این مقاله را دنبال کنید.
نقره چیست؟ نقره فلزی است که در طبیعت به صورت خالص وجود دارد، مانند طلا و مس. ولی مقدار زیاد نقره از سنگ معدن استخراج می‌شود. در نقاط مختلف ایران معادن مختلفی وجود دارد که دارای سنگ نقره هستند مانند معادن نخلک در میانه کویر لوت در شمال انارک.
تاریخچه‌ای از نقره سازی

• پس از کشف طلا از چهار هزار سال قبل از میلاد، بشر با کاربرد نقره آشنا شد. در  سیلک کاشان آثاری کشف شده است که نشان دهنده‌ی این است که در هزاره‌ی چهارم قبل از میلاد، در این ناحیه مردم با نقره آشنایی داشتند.
• در زمان ساسانیان هنر نقره سازی و نقره کاری بسیار رونق گرفت و از معادن نخلک در میانه کویر لوت در شمال انارک، استفاده می‌کردند و ظروف سیمین می‌ساختند.
• با مقایسه‌ی اشیاء کشف شده از عصر ساسانی با اشیاء مشابه آن زمان در بیزانس و روم، متوجه شدند که شیوه‌ی کار و تکنیک آن‌ها تفاوت زیادی با هم نداشته است.
• در زمان ساسانی در ساخت نقره از سه روش زیر استفاده می‌کردند:
  ۱. ساخت نقره توسط چکش
  ۲. هنر فلزکاری ریختگی در اشیاء سیمین
  ۳. ساخت ظروف آستردار 

هنر نقره سازی در تبریز
برخی معتقدند که هنر نقره سازی از سال ۱۹۱۵ میلادی از ترکیه برای اولین بار به تبریز آمده و به همین دلیل است که تعداد نقره کاران در تبریز بسیار زیاد است.
یکی از نقره سازان تبریزی به نام قاسم علیپور می‌گوید "هنر حکاکی روی نقره بعداز کشتار ارامنه توسط عثمانی‌ها در کشور ترکیه و شهر وان صورت گرفت وبامهاجرت ارامنه‌ها برای گذراندن زندگی وامرارمعاش به کشور‌های دیگر، برای اولین بار به تبریز آمدند و هنر حکاکی بررو‌ی نقره را در این شهر آغازکردند." وی می‌گوید که با گذر زمان جوانان تبریزی میل و رغبتی برای یادگیری این هنر از خود نشان دادند و این هنر را نزد استادان نامدارتبریزی فرا گرفتند و از این طریق امرار معاش کردند. این هنر به قدری توسعه پیدا کرد که هم اکنون در دانشگاه هنراسلامی تبریز این هنر و صنعت تدریس می‌شود.
هنر نقره کاری در تبریز به روش حکاکی و قلم زنی بدون استفاده از چکش و با استفاده از قلم فولادی و کنده کاری با نیروی دست انجام می‌شود و این در حالی است که در سبک اصفهانی قلم زنی با چکش استفاده می‌شود.
یکی از نقره سازان مشهور تبریزی حسن تقی پور نام دارد وی می‌گوید "از زمان تحصیل به دلیل علاقه به کار‌های دستی پس از فارغ التحصیل شدنم از دبیرستان از سال ۱۳۶۲ به کار‌های هنری روی آوردم و از سال ۱۳۶۴ کار خود را با هنرطلا سازی ادامه دادم و از سال ۱۳۶۸ کار‌های خودرا با نقره آغاز نمودم و حدود ۲۵ سال است که به صورت تمام وقت مشغول به این حرفه هستم."
روش‌های ساخت نقره
برای ساخت ظروف نقره، قدم اول عیار کردن نقره با مس است و پس از آن نقره را ذوب می‌کنند و قالب می‌ریزند. قالب یا ریچه به شکل دو صفحه‌ی آهنی است که یکی از آن‌ها دو زه در اطرافش دارد. این دو صفحه در یکدیگر چفت می‌شوند و از شکاف بالای آن نقره‌ی ذوب شده را درونش می‌ریزند تا به شکل شمش در آید. پس از آن با دستگاه نورد که شامل دو غلتک است، شمش را به ضخامت‌های مورد نیاز نازک می‌کنند.
امروزه از چهار روش برای ساخت نقره استفاده می‌کنند:
۱. روش چکش کاری
در این روش در هنگام ساخت فقط از چکش استفاده می‌شود. مثلا برای ساخت یک کاسه با دهانه‌ی ۳۰ سانتی متر، ورق نقره را ۶-۵ سانتیمتر اضافه‌تر می‌گیرند و به وسیله چکش آنرا گود می‌کنند تا به شکل مورد نظر برسند.
۲. روش خمکاری با قالب در این روش ورق نقره را روی یک سرس قالب‌های مخصوص می‌کشند و به وسیله‌ی یک میله‌ی حوی دستگیره‌ی چوبی، به قدری ورق را روی قالب می‌کشند تا فرم قالب را به خود بگیرد و نهایتا قالب را جدا می‌کنند.
۳. روش ریخته گری
در این روش ساخت ظروف نقره به کمک قالب‌هایی از جنس نقره، برنج و به خصوص آلومینیوم انجام می‌شود. به عنوان مثال برای ساخت دسته‌ی گلدانی که قرار است جدا بر روی ظرف نصب شود به این گونه عمل می‌کنند که درون قالب را از ماسه مرطوب پر می‌کنند (برای جداشدن آسان نقره از قالب) سپس نیمه دیگر قالب را روی آن گذاشته و فشار می‌دهند و نقره مذاب را از شکاف، داخل قالب می‌ریزند. قالب را جدا کرده و نقره‌ی شکل گرفته شده را سوهانکاری می‌کنند تا یک دست شود.
۴. روش پرسکاری
در این روش نقره با استفاده از یک قالب و دستگاه پرس شکل می‌گیرد. از این روش بیشتر برای ظرف‌های تخت استفاده می‌شود. دستگاه پرس دارای دو قالب منفی و مثبت است که با فشار در هم چفت شده و نقره را به شکل مورد نظر درمی‌آورد.
پس از اینکه ظروف نقره ساخته شدند، در طی مرحله‌ای به نام چرخکاری، یک لایه از روی ظرف را می‌تراشند، تا ظرف براق شود. اگر ظرف دارای لبه باشد، ابتدا یک زه دور لبه آن لحیم می‌کنند و سپس آنرا برای قلمزنی آماده می‌کنند. در حین لحیم کاری ماده‌ای به نام تنکا (بوراکس B۲O۳) به ظرف می‌زنند، تا به خوبی به ظرف متصل شود.
امروزه ساخت ظروف با روش چکش کاری سخت است و سازنده ی توانا با این روش وجود ندارد و بیشتر از روش خمکاری و پرسکاری استفاده می‌کنند.
کاربرد‌های نقره
از هنر نقره سازی برای ساخت انواع زیور آلات، ظروف تزئینی شامل میوه خوری، شیرینی خوری، کشکول، آینه و شمعدان، بشقاب و کاسه و ... استفاده می‌شود.
برای آشنایی با سایر هنرها و صنایع دستی می‌توانید مقالات آشنایی با هنر قلمکاری، آشنایی با هنر خاتم کاری و آشنایی با هنر میناکاری را بخوانید. و اگر شما هم تجربه‌ای از هنر نقره سازی و یا آشنایی با ظروف نقره دارید، نظرات و تجربیات خود را از طریق بخش "ارسال نظر" با ما و سایر کاربران ستاره در میان بگذارید.
(۲۷ آذر ۱۳۹۷ - ۲۳:۰۰  کد خبر: ۲۷۲۴۱)

انا لله و انا الیه راجعون 
عصر یکشنبه 25 آذر ماه 97 محمدعلی ایرانپور، پسر مرحومین شیخ‌علی و خدیجه علمی بعلت سکته‌ی قلبی در سن ۶۲ سالگی در شهرضا بدرود حیات گفت و به دیدار حق شتافت. 
این مصیبت بزرگ را خدمت همسر و فرزندانش، برادر و خواهرانش، خانواده‌های ایرانپور، محمدی، طاهر، علمی، رهبانی و دیگر بستگان تسلیت عرض میکنیم. از خداوند منان برای محمدعلی آمرزش و برای بازماندگانش صبری جمیل و اجری جزیل خواهانیم.
انارک نیوز این داغ جانسوز را خدمت کلیه وابستگان تسلیت عرض می نماید.
مراسم سومین روز درگذشت آن شادروان، سه شنبه 27 آذر از ساعت 8 تا 11 در حسینیه گلستان شهدای یزدآباد و مراسم هفتمین روز از ساعت 14 تا 16 پنجشنبه 29 آذر در همان محل برگزار می شود و پس از مراسم بر سر مزارش به سوگ خواهیم نشست.