بیرونیت (Birunite): سیلیکات کلسیم و کربنات کلسیم آب‌دار.این کانی در سال ۱۹۵۷ میلادی کشف و به افتخار دانشمند ایرانی، ابوریحان بیرونی نام‌گذاری شد تا بزرگداشتی بر پژوهش‌های وی درباره کانی‌ها و سنگ‌ها باشد.
آویسنیت (Avicennite): اکسید تالیم و آهن. این کانی در سال ۱۹۵۸ میلادی کشف شد و به افتخار دانشمندایرانی، پورسینا، نام‌گذاری شد. پورسینا نخستین طبقه‌بندی کانی‌ها را در کتاب شفا آورده‌است.

تالمسیت (Talmessite): آرسنات آب‌دار کلسیم، منیزیم و باریم. این کانی را باریان و هرپن در سال ۱۹۶۰ در معدن قدیمی تالمسی در کنار روستایی به همین نام در انارک (استان اصفهان) کشف کردند و نام این معدن را بر آن گذاشتند. این کانی ویژگی فلوئورسان دارد و رنگ آن بی‌رنگ تا سبز می‌شود.

ایرانیت (Iranite): کرومات سرب آب‌دار. این کانی را باریان و هرپن در سال ۱۹۶۳ در یکی از معدن‌های قدیمی سبرز در شمال غربی انارک کشف کردند و نام ایرانیت را بر آن نهادند. این کانی زرد زعفرانی و دارای جلای شیشه‌ای، در پیرامون نایبندان نیز یافت می‌شود.

خونیت (Khuniite): کرومات سرب، روی و مس. این کانی را ادیب و اتمان در سال ۱۹۷۰ میلادی در معدن قدیمی خونی در شمال انارک کشف کردند. این کانی، به کانی ایرانیت شباهت زیادی دارد، اما رنگ زرد آن به قهوه‌ای گرایش دارد.

انارکیت (Anarakite): کلریدِ بازیِ روی و مس. این کانی را ادیب و اتمان در سال ۱۹۷۲ در انارک کشف کردند و نام همین بخش را بر این کانی سبز رنگ نهادند.

خادمیت (Khademite): سولفاتِ بازی و آب‌دار آلومینیوم. این کانی را باریان، برتلون و صدرزاده در ساغند یزد کشف کردند و به افتخار نصرالله خادم، ریاست آن زمان سازمان زمین‌شناسی ایران، نام‌گذاری کردند.

آثار مس در تل ابليس كرمان 6000 سال قدمت دارد. كهن‌ترين منطقه‌اي كه تاكنون آثار ذوب مس در آن بدست آمده است، تپه‌ي باستاني سيلك كاشان مي‌باشد. از حفاري‌هاي دكتر گيرشمن در سيلك، شماري ابزارآلات مسين پيش از تاريخ به‌دست آمده كه آشكارا از كهن‌ترين نمونه‌هاي به‌دست آمده از تل ابليس، قديمي‌ترند. در استان سمنان نيز آثار كارهاي شدادي چند هزار ساله به‌دست آمده است.
به نظر ورتايم قديمي‌ترين كانسار مس ايران كانسار تالمسي در نزديكي انارك اصفهان است و گمان مي‌رود كه اهالي سيلك كاشان مس مورد نياز خود را از اين محل تأمين مي‌كرده‌اند.
... شروع استخراج مس به روش نوين در ايران را مي‫توان مربوط به سال 1315 كه اداره كل معادن تأسيس شد دانست، كه انگيزه اصلي آن تأمين فلز مس براي كارخانجات مهمات سازي ارتش بود. اداره كل معادن وقت در نواحي مس خيز شناخته شده در آن زمان مانند انارك، عباس آباد و سبزوار فعاليتهايي را آغاز نمود و براي اين منظور كارخانه‫اي در ناحيه غني آباد جنب شهرري تأسيس گرديد كه ظرفيت آن بيست تن مس در شبانه روز بود.
(سیری در ایران 19/4/96 مس در ایران)

معدن نخلک جزء قدیمی‌ترین معادن ایران است و سابقه فعالیت معدن کاری در این مجتمع به بیش از دوهزار سال قبل می‌رسد.
در حال حاضر این مجتمع تحت پوشش شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران اداره می شود كه به‌عنوان یک مركز معدنی صنعتی در حاشیه كویر مركزی ایران، در فاصله 120 كیلومتری شمال شرق شهرستان نائین و 45 كیلومتری انارک در قسمت شرقی یک رشته كوه منفرد واقع شده است. آب و هوای منطقه گرم و خشک و بلندترین قله آن حدود یک هزار و 440 متر از سطح دریا ارتفاع دارد؛ اما كارهای معدنی عمدتا در ارتفاع بین هزار (سطح زمین ) تا 800 متری (طبقه 200 متری) صورت می گیرد.
یک جاده شوسه 35 كیلومتری از انارک تا معدن متروكه چاه خربزه و از آنجا 16 كیلومتر جاده آسفالت سرد راه  ارتباطی این معدن با سایر نقاط كشور است.
معدن سرب نخلک از زمان‌های باستانی بهره برداری شده است و تعداد زیادی آثار از كارهای قدیمی، ابزار سنگی و وسایل ساخته شده از آهن خام كه در این ناحیه یافت شده، موید این نظر است. به‌علاوه وجود یک كاروانسرای مخروبه قدیمی می‌تواند مبین عبور یک راه ارتباطی از جنوب شرقی معدن باشد. قدمت این كارها كه در  عمق 125 متری (نزدیک سطح آب) دیده شده، حدود دو هزار  سال حدس زده می شود.
در دوران معاصر، این معدن 53 سال پیش در حال بهره برداری دیده شده و تا سال 1332 كه به شركت سهامی كل معادن و ذوب فلزات ایران واگذار شده است، با كمک یک كوره ابتدایی كه به وسیله هیزم گرم می شده به ذوب سرب نیز مبادرت کرد‌ه‌اند.
تولید اصلی معدن نخلک كنسانتره سرب با عیار 55درصد است. مواد معدنی استخراجی حاوی کانی‌های گالن یا سولفور سرب و سروزیت یا کربنات سرب است. مواد معدنی از کارگاه‌های استخراج از عمق 200 متری زمین با تلاش و کوشش کارگران زحمتکش این مجتمع استخراج شده و توسط اسکیپ به سطح زمین منتقل می‌شود. ظرفیت استخراج ماده معدنی حدود سه هزار تن در ماه و با عیار 7درصداست. پرسنل مجتمع در حال حاضر 135 نفر بوده و با نیروهای پیمانکاری بالغ بر 230 نفر هستند، طی سال گذشته 100 نفر به مجموعه افزوده شده است. تولید کارخانه مجتمع ماهیانه 300 تن کنسانتره است. مواد استخراج شده از معدن توسط کامیون از قسمت اسکیپ به کارخانه منتقل می‌شود. این مواد در ابتدای کار روی سرند اصلی به ابعاد 25 در 25 قرار گرفته و مواد زیر این ابعاد وارد سنگ شکن اولیه (فکی) شده و پس از خردایش تا هفت سانتیمتر از طریق یک نوار نقاله به سرندهای لرزان هدایت می شوند. ابعاد این سرندها سی در سی میلیمتر و ده  در ده میلیمترند. در مسیر عبور به سمت سرندهای لرزان این مواد توزین شده و همچنین توسط یک آهنربای الکتریکی مواد فلزی از مدار خارج و میزان بار ورودی کارخانه ثبت می‌شود.مواد در روی سرندهای لرزان که دو طبقه‌اند، جدا سازی شده و مواد زیر یک سانتیمتر از سرند زیرین عبور و وارد سیلو یا بونکر ذخیره کارخانه که ظرفیت آن 90 تن است، می‌شود. مواد درشت تر وارد سنگ شکن ثانویه یا مخروطی شده و پس از خردایش تا زیر یک سانتیمتر مجددا به قسمت سرندهای لرزان بازگشت می‌کند. این عمل آنقدر ادامه پیدا می کند تا همه مواد به ابعاد زیر یک سانتیمتر برسند.
(روزنامه اصفهان زیبا- شنبه ۱۷ تیر ۱۳۹۶ - شماره 2967)