جامعه قرآنی فراتر از عدالت عقلانی بر مبنای احسان و اکرام اخلاقی شکل می‌گیرد، لذا در مرتبه احسان و اکرام به بخشش و ایثار از حقوق طبیعی خود اقدام می‌کنند و با پرهیز از استئثار (خودبرگزیدگی)، دیگران را مقدم می‌دارند و در کارهای خیر پیشگام شده و از یکدیگر در این امور سبقت می‌گیرند و بر آن هستند تا با شتاب‌گیری نفس‌گیر بتوانند گوی سبقت را از رقیبان بستانند و پیشتاز در امر خیررسانی باشند. در مطلب حاضر اهمیت و ضرورت سبقت‌گیری از هم در کارهای نیک اجتماعی براساس آیات قرآن تشریح شده است.
اسلام برای اینکه رفتارهای اجتماعی را در مسیر کمالی ساماندهی کند، قوانین و مقرراتی را در قالب احکام و آداب اجتماعی وضع کرده است.
از نظر آموزه‌های قرآن، شتاب‌کردن در کارهای خیر و نیک بویژه اجتماعی به نیت تقرب الی الله امری بسیار پسندیده و نیک است؛ زیرا این کارها موجب آمرزش انسان می‌شود.(آل عمران، آیه 133) این شتاب‌ورزی باید به گونه‌ای باشد که افراد برای انجام کارهای نیک و خیر با یکدیگر سبقت جسته و پیشگام باشند: فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ(بقره، آیه 148؛ مائده، آیه 48) بلکه باید در راستای شتاب‌گیری و پیشگامی همانند اسب‌های مسابقه بتازند به گونه‌ای که نفس‌هایشان به شمار افتد: وَفِي ذَلِكَ فَلْيَتَنَافَسِ الْمُتَنَافِسُونَ؛ در راستای به دست آوردن آن، مسابقه‌کنندگان در مسابقه نفس‌گیر باید به نفس نفس بیفتند. (مطففین، آیه 26)
از نظر قرآن، انسان‌ها باید در کارهای خیر به ابداع و نوآوری و ابتکار عمل دست بزنند و در این امور سنت‌آفرین باشند تا نه تنها به عنوان اولین‌ها در کاری خیر بلکه در سنتی خیر مطرح باشند تا ثواب اعمال کسانی به او برسد که به تبع او به این سنت نیک و خیر عمل می‌کنند؛ چرا که اینها باقیات صالحات و آثار اعمال آنان است.(یس، آیه 12؛ مریم، آیه 76؛ کهف، آیه 46)
به هر حال، عجله، سرعت و سبقت در کارهای خیر و نیک خوب است و انسان باید برای انجام کارهای خیر تلاش کند و جزو نه تنها اولین‌ها بلکه پیشگامان در حوزه کارهای خیر و نیک باشد و به عنوان سابقون مطرح شود(توبه، آیه 100)؛ زیرا سابقون در کارهای خیر، از نظر منزلت و مکانت و مقام به خداوند نزدیک هستند: وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ؛ أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ؛ و سبقتگيرندگان پیشتاز و پیشگام، آنان همان مقربان هستند.(واقعه، آیات 10 و ۱۱)
همچنین برخی از مردم به جای آنکه در کارهای خیر و نیک سرعت بگیرند، در کارهای کفرآمیز، شرور و بدی‌ها، تجاوزات و گناهان پیشگام هستند : يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ(مائده، آیات 41 و 52 و 62؛ آل عمران، آیه 176) و نیز می‌فرماید: وَتَرَى كَثِيرًا مِنْهُمْ يُسَارِعُونَ فِي الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَأَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ؛ و بسيارى از آنان را مى بينى كه در گناه و تعدى و حرامخوارى خود شتاب مىكنند، واقعا چه اعمال بدى انجام مى‌دادند. (مائده، آیه ۶۲) این افراد حتی بر آن هستند تا در کفر و زشتکاری خویش پیشگام باشند و بر همگان حتی بر خدا سبقت بگیرند.(انفال، آیه 59؛ عنکبوت، آیه 39)
سنت و سیره انسان‌های برگزیده، صالح و مومن این است که آنان همواره در کارهای خیر شتابگیر و پیشگام هستند.(مومنون، آیه 58 و 61؛ فاطر، آیه 32)
رسول خدا (ص) درباره عجله در کارهای نیک و خیر می‌فرمایند: «ان الله یحب من الخیر ما یعجل، خداوند کار نیکی را دوست دارد که با سرعت انجام شود.» (اصول کافی، ج 2، ص 142)
امام صادق(ع) می‌فرماید: من همّ بخیر فلیعجله و لا یؤخره، کسی که تصمیم به کار نیکی می‌گیرد، باید در آن شتاب کند و تاخیر نیندازد.» (اصول کافی، ج 2، ص 142).
امیر مؤمنان علی(ع) پیشتازی در کارهای خیر را یک شیوه نیک دانسته و می‌فرماید: «بادروا بعمل الخیر قبل ان تشغلوا عنه بغیره، در انجام کارهای نیک سرعت کنید، پیش از آنکه چیزی شما را به خود مشغول سازد و از آن باز دارد» (میزان الحکمهًْ، ج 1، حدیث 5381.)
امام صادق(ع) در تعلیل شتاب‌ورزی در کارهای خیر به شیطنت شیطان اشاره کرده و می‌فرماید: «اذا هم احدکم بخیر او صلهًْ فان عن یمینه و شماله شیطانین فلیبادر لا یکفاه عن ذلک، هنگامی که کسی از شما تصمیم بر انجام کار خیر یا بخشیدن چیزی به کسی گرفت، باید مواظب باشد که در طرف راست و چپ او دو شیطان هستند؛ بنابراین باید به سرعت اقدام کند، مبادا آن دو شیطان با وسوسه‌های خود او را از این کار بازدارند». (کافی/ ج 2، ص 1042)
انسان نباید در کارهای خیر بگذارد دیگران بر او سرعت و سبقت گیرند؛ ولی درعین حال نباید بر پیشی‌گیرندگان حسادت ورزد و کینه آنان را به دل گیرد، بلکه باید به جای حسادت، غبطه بخورد و از خدا بخواهد بدون آنکه از ثواب اعمال آنان بکاهد به او توفیق دهد تا خود نیز در این کارها پیشتاز و پیشگام باشد. امام علی(ع) می‌فرماید: أَغبَطُ النّاسِ المُسارِعُ إِلَى الخَيراتِ؛ شايسته‌ترين مردم كه مورد غبطه قرار گيرد كسى است كه براى انجام كار خير سبقت مى‌گيرد.(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 105، ح 1873)
اینک در ادامه خبر "
خیّر 2" به ادامه کمکها برای تهیه تجهیزات و اقلام موردنیاز پزشکی اهالی انارک در این دوران تاخت ویروس کرونا، جهت مراجعه کمتر به درمانگاه های دیگر نقاط می پردازیم.
